Abdülcanbaz’ı karikatür dünyasına kazandıran Turhan Selçuk, ölümünün 13. yılında anılıyor.
Yazısız karikatürleriyle iz bırakan Selçuk, 1922 yılında Muğla’nın Milas ilçesinde Girit göçmeni memur Mehmet Kasım Selçuk ve Hikmet Selçuk’un oğlu olarak dünyaya geldi.
Gazeteci yazar İlhan Selçuk ve Ülfet Ertel’in ağabeyi olan usta çizer, baba mesleği nedeniyle çocukluğunu farklı şehirlerde geçirdi.
Adana’da bisikletle okula giderken geçtiği çamurlu yollardan etkilenen ve sınıf arkadaşlarının ısrarı üzerine onu Türkçe Kalami gazetesine götüren Selçuk’un resmi gazetede yayınlandı. Gazete müdürlerinin isteği üzerine düzenli olarak gazeteye çizimlerini gönderen karikatürist, 1941 yılında Adana Erkek Lisesi’nden mezun oldu.
Selçuk’un karikatürleri daha sonra İstanbul’da Kırmızı Beyaz ve Atış olarak yayınlandı. spordergilerde yayımlanmaya başlandı.
1942 yılında İstanbul’da Diş Hekimliği Mektebi’ne başlayan sanatçı, karikatüre olan ilgisi ve gazetelere çizdiği karikatürler nedeniyle okula gitmedi. Başarılı illüstratör, 1948 yılında İstanbul Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü’ne kaydoldu ancak eğitimini bu okulda tamamlamadı.
Refik Halit Karay’ın çıkardığı Aydede’nin baş çizerliğini yaptı.
1943’te Akbaba dergisi kadrosuna katıldı, 1945’te Tasvir gazetesinde bir süre karikatürist ve ressam, 1948-1949’da Refik Halit Karay’ın çıkardığı Aydede’de baş çizer olarak çalıştı.
Turhan Selçuk, 1949’da Yeni İstanbul gazetesinde çizerbaşı oldu ve karikatürleri birinci sayfada yayımlandı. Aynı gazetede karikatürün tarihsel sürecini inceleyen ve grafik mizah anlayışını savunan yazılar yazdı.
1951 yılında ilk sergisini açan usta çizer, 1952 yılında kardeşi İlhan Selçuk ile birlikte okuyucuyla buluşturduğu 41 Buçuk dergisini 15 sayı çıkardı.
Selçuk, Yeni Gazete ve Akşam gazetelerinden sonra 1953 yılında Milliyet’te çalışmaya başladı. Aynı yıl “Karikatür” adıyla ilk karikatür albümünü çıkaran sanatçı, 1954 yılı sonunda Milliyet gazetesinin baş karikatüristi oldu. Başarılı karikatürist çizgi roman tarzını geometrik formlara dönüştürdü.
Turhan Selçuk, 1954-1961 yılları arasında Akis için karikatür çizmeye devam etti. 1956’da İlhan Selçuk’la birlikte yazısız karikatür anlayışını benimseyen mizah dergisi Dolmuş’u çıkardı.
Abdi İpekçi’nin isteği üzerine Abdülcanbaz’ı çizmeye başladı.
Abdi İpekçi’nin ısrarıyla 1957’de ilk olarak Milliyet gazetesinde yayınlanan ve okurların beğenisini kazanan Abdülcanbaz karakterini çizmeye başlayan sanatçı, 1972’de yaptığı bir açıklamada, “Ben gücünü bilimden alan yozlaşmış bir çizgi romanım. kahramanlık ve kaba kuvvetin ötesinde.Cinsiyet açısından ayırmak ve arındırmak istedim.Bir romanın ya da hikaye anlatıcılığının kişiliğini sanatsal değer katarak ve grafik sanatın gücüyle besleyerek bulmaya çalıştım.” kelimeleri kullanmıştı.
Turhan Selçuk, çizgi stilinin belirgin şekilde sadeleştirilmesi ve grafik seviyesinin yükseltilmesi hakkında şu bilgileri verdi:
“1950’den sonra Saul Steinberg atak yaparak Avrupa’dan Amerika’ya grafik mizah getirdi. Avrupalı karikatüristler onun açtığı yoldan yeni boşluklar yaratmaya çalışıyorlardı. Ben de bu yeni yolda kişiliğimi bulmak için çalışmalara başladım. Sonra çizgilerimi köşeye sıkıştırdım. Sonra yuvarlak ve kare çizgileri bir arada kullanmaya başladım. Orta, çok sert, çok düz bir çizgi ile çalıştım. Ama sadelikten hiç ayrılmadım.”
Uzun yıllar Milliyet, Cumhuriyet, Akşam ve Yeni İstanbul gazetelerinde yer alan Abdülcanbaz, 1970’lerde Mehmet Benli, 1980’lerde Milliyet Yayınları tarafından albüm olarak yayınlandı. Turhan Selçuk, 1987 yılında emekliye ayrıldığı Abdülcanbaz’ı 1994 yılında yeniden çizmeye başladı.
Çok sevilen Abdülcanbaz tiyatro ve sinemada canlandırılmış, 1991 yılında PTT tarafından basılan bir posta pulunda kullanılmıştır.
Selçuk, 1983 yılında “Yılın Karikatüristi” seçildi.
1969 yılında Semih Balcıoğlu ve Ferit Öngören ile birlikte Karikatürcüler Derneği’ni kuran usta karikatürist, 1983 yılında Gazeteciler Cemiyeti tarafından “Yılın Karikatürcüsü” seçildi.
Türkiye ve Avrupa’da birçok müzede karikatürleri sergilenen Selçuk’un “İnsan Hakları” konulu karikatür sergisi, Avrupa Konseyi’nin önerisiyle ilk kez 1992 yılında Strasbourg’da açılmış ve 1997 yılına kadar dünyanın birçok ülkesinde sergilenmiştir. • Avrupa Konseyi’nin 1992 yılında başlattığı kitap okuma kampanyasının afiş ve logolarında “Barış ve Kitaplar” karikatürü kullanılmıştır.
Çekmeceli Turhan Selçuk, 11 Mart 2010’da İstanbul’da tedavi gördüğü hastanede hayatını kaybetti.
Selçuk’un yurt içi ve yurt dışında aldığı ödüllerden bazıları şöyle:
“Bordighera Altın Palmiye (1956) ve Gümüş Hurma (1962), Ippocampo (1970), Vercelli (1975), Sedat Semavi Vakfı Görsel Sanatlar Ödülü (1984), Cumhurbaşkanlığı Büyük Sanat Ödülü (1997)”
Sanatçı eserlerini Turhan Selçuk Karikatür Albümü (1954), 140 Karikatür (1959), Turhan 62 (1962), Hiyeroglifler (1964), Hal ve Gidiş Zero (1969), Kelam Line (1979) albümlerinde toplamıştır.
